In de nacht
Vanuit Lukas 2:8 weten we dat Jezus in de nacht geboren is: “En er waren herders (…) die (…) ‘s nachts de wacht hielden over hun kudde.” Deze mededeling volgt in Lukas direct op de beschrijving van het heilsfeit dat Maria haar eerstgeboren Zoon baarde. Jezus werd dus geboren in de nacht.
Nu is een geboorte in de nacht alles behalve een bijzonderheid. Wetenschappelijk onderzoek vermeldt dat de meeste bevallingen in de nacht plaatsvinden en/of beginnen. Voornamelijk tussen 24.00 en 04.00 uur. Toch moeten we onze exegese over de geboorte van Jezus niet te veel laten beïnvloeden door wetenschappelijke gegevens. Daar loop je vroeg of laat mee vast, want de geboorte van Jezus is –méér nog dan de geboorte van welk ander schepsel– een wonder, een mysterie. God die Mens wordt!
Waar we echter niet omheen kunnen, is dat alles rond de komst van Christus naar deze wereld minutieus door God is voorbereid en heeft plaatsgevonden. Dat geldt niet in het minst voor het tijdstip waarop Jezus geboren is. Paulus schrijft in Galaten 4:4 ,,Toen de volheid van de tijd gekomen was, zond God Zijn Zoon uit, geboren uit een vrouw”. Daarom moeten wij niet te snel over het gegeven heen lezen dat Jezus geboren is ‘in de nacht’!
Opmerkelijk is het trouwens ook nog eens dat niet alleen het heilsfeit van Jezus’ geboorte in de nacht heeft plaatsgevonden, maar ook het volgende heilsfeit zet in ‘in de nacht’: Jezus werd midden in de nacht gevangengenomen. En ook: toen Jezus hing aan het vloekhout van het kruis werd het op klaarlichte dag duister als de nacht! En ook Jezus’ begrafenis vond plaats, kort voor zonsondergang, bij het invallen van de nacht! Pas vanaf Pasen (“toen het begon te lichten” – Matth. 28:1) vinden de heilsfeiten op klaarlichte dag plaats: Jezus’ opstanding, Jezus’ hemelvaart en ook Pinksteren!
Laten we het dus vooral geen ‘toeval’ noemen dat Jezus geboren werd in de nacht. Ook dit gegeven vond plaats onder het kopje ‘en het geschiedde’ (Lukas 2:1). Woorden die duidelijk maken dat God ‘de heilsgeschiedenis schrijft’. De vraag is vervolgens: wat heeft het ons dan te zeggen dat Jezus geboren is in de nacht? ds. J.J. Poort beantwoorde deze vraag eens zo: het zegt ons dat “…Christus de nacht in werd geroepen voor jou!” Het Licht der wereld is geboren in het duister van de nacht van ons bestaan!
Vroeger zei men wel eens: ‘de nacht is voor het ongedierte’. Daarmee werd bedoelt dat de nacht bij uitstek tijd is voor gespuis, voor ongure mensen van laag allooi die kwaad in de zin hebben. De nacht als metafoor voor het kwaad, voor de zonde, voor de gebroken werkelijkheid die er is sinds Genesis 3.
Jezus werd geboren in de nacht! Om mensen uit de nacht van hun bestaan te gaan verlossen; om mensen te roepen uit de duisternis tot het wonderbaar Licht! Daarvoor ging Jezus Zélf ook door de nacht. Nee, niet als een nachtbraker, maar Hij rechtvaardig voor de onrechtvaardigen. Opdat Hij ons tot God zou brengen (1 Petrus 3:18). Daarom kan het midden in de nacht klinken: ‘Wees niet bevreesd!’ Daarom kan er, zélfs in de nacht van strijd en zorgen, nochtans gezongen worden! Omdat God ons midden “in de nacht Zijn lied geeft, een gebed tot de God van mijn leven” (Psalm 42:5). Ja, daarom klinkt het midden in de Kerstnacht: “Eer zij aan God in de hoogste hemelen, en vrede op aarde, in mensen een welbehagen.”
Vervolgens werden de herders in diezelfde nacht geroepen om rechtstreeks tot Jezus te gaan. Herders! Er zijn heel wat pogingen gedaan om de herders in sociaal opzicht een beetje op te waarderen. Maar waarom? Laten we de herders nu maar gewoon voorstellen zoals ze voorgesteld werden, namelijk als prototypen van nomadische herders die de rabbijnen af en toe tot razernij dreven door hun levensstijl. Door hun bij tijden noodzakelijke verzuim van de synagogediensten en hun gebrekkige naleving van de wet. Herders zijn prototypen van mensen van ‘laag allooi’. En uitgerekend deze herders werden in de nacht geroepen om tot Jezus te gaan! God roept ook ons in de nacht van ons bestaan… te gaan tot Jezus, Die de nacht werd ingeroepen voor ons! Wie houdt het dan nu nog vol om te zeggen: nee, het is nu te donker… morgenochtend maar. Dat kun je voor Gods aangezicht toch niet maken?! God nodigt de herders uit om midden in de nacht te komen tot de kribbe. En de herders? Ze treuzelden niet… maar ze gingen ,,met haast’’ (Lukas 2:16).
De herders zijn bepaald niet de laatsten geweest die in de nacht tot Jezus gingen. Afgaande over de berichtgeving van de ster zijn zeer vermoedelijk ook de Wijzen uit het Oosten in de nacht bij Jezus te Bethlehem gekomen. En in Johannes 3 lezen we van Nicodémus: “Deze kwam in de nacht tot Jezus”. Kortom, of je nu herder bent of een geleerde; of je nu ‘een leek’ bent of een farizeeër; wie je ook bent, waar je ook vandaan komt: kom tevoorschijn uit de nacht van uw leven! Treuzel niet, maar gá tot Hem en voeg je tot de stoet van blijde zangers, die het van harte zingen:
O nacht, o blijde nacht,
o nacht vol wonderheden!
Messias lang verwacht
komt nu tot ons getreden;
Hij omkleedt zijnen troon,
Hij komt uit ‘s hemels woon
hier op het aardse dal,
voor onze zonden al.
ds. G. van den Berg